R – Boeiboek

raad
Mannelijk. Het is: de gemeenteraad en zijn leden, de Veiligheidsraad en zijn besluiten, de raad van bestuur en zijn plannen.

radicaal
Met een c.

Randstad
Met hoofdletter, als geografische naam van het Westen van Nederland. Het bijvoeglijk naamwoord is randstedelijk, met een onderkast r.

rangtelwoorden
Rangtelwoorden worden gevormd door toevoeging van het achtervoegsel -de/-ste aan het overeenkomstige hoofdtelwoord: tweede, vierde, zesde, negende enzovoort. Met de hoofdtelwoorden een en drie corresponderen de rangtelwoorden eerste en derde.

Voor het schrijven van rangtelwoorden in cijfers zijn twee systemen in gebruik. Aan het cijfer kan alleen een e toegevoegd worden, ofwel -ste/-de: 1e, 2e, 3e of 1ste, 2de, 3de. Het is raadzaam om binnen één tekst consequent één systeem te hanteren.

In breuken (1/3, 464/981) wordt nooit een letter aan de noemer toegevoegd.

rassennamen
Aardappelsoorten en soorten van andere groenten, knollen en vruchten worden gewoonlijk met een hoofdletter geschreven, omdat ze als naam beschouwd worden: Spunta, Russet Burbank, Purple Congo, Gieser Wildeman, Conférence. Alleen van soorten die zeer algemeen zijn, is de naam in het standaard Nederlands tot soortnaam geworden. Dan wordt een kleine letter gebruikt: jonagold, bildtstar, bintje.

Een kleine letter wordt volgens de Taalunie alleen gebruikt als het woord is ingeburgerd als soortnaam en dus niet meer de status van eigennaam heeft. De term ingeburgerd wordt bijna zonder uitzondering gebruikt voor woorden en taalverschijnselen die zijn opgenomen in hedendaagse algemene woordenboeken en spellingnaslagwerken.
Uit woordenboeken en spellingboeken blijkt dat bintje, eigenheimer en andere aardappelnamen inmiddels als soortnaam worden beschouwd, al weten we dat ze van oorsprong eigennamen zijn. De aangetroffen spelling geeft echter de doorslag. “Dat blijkt in onze praktijk een werkbare oplossing; overal kleine letters doet geen recht aan de status van veel namen omdat het eigennamen zijn, en overal hoofdletters is niet conform de (in diverse boeken) vastgelegde spelling.”

Voorstel is om alle rassen met een hoofdletter te schrijven. Het gaat immers om namen die in de agrarische wereld veel bekender zijn dan buiten die context. Vakbladen kunnen daarvoor eigen regels hanteren.

rauw, rouw
Rauw vlees eten. In de rouw zijn. Wel is het rauwkost (aan elkaar).

recent, recentelijk
Het woord recent is een bijvoeglijk naamwoord: een recent exemplaar.
Recentelijk (bijwoord) kan beter worden vervangen door onlangs, pasgeleden.

rechtsstaat
Met dubbel s. Het Groene boekje geeft ook ‘rechtstaat’. De voorkeur geniet: rechtsstaat.

rechtszaak
Met s achter recht.

rectificatie
Feitelijke onjuistheden corrigeren in de eerstvolgende uitgave van een editie met daarboven de vermelding Correcties en aanvullingen. De hoofdredactie beslist over inhoud en vorm van de rechtzetting. We spreken van correctie en niet van een rectificatie als we niet van rechtswege hoeven te corrigeren. Ook als een gepubliceerde mededeling waar is, kan rectificatie nodig zijn in geval van een onrechtmatige daad. Daarvan is sprake als bijvoorbeeld grievende bewoordingen of kwalificaties zijn gebezigd of wanneer kwalijke gegevens over iemand zijn verteld die in het kader van de berichtgeving niet relevant zijn.

red.
De constructie ( …, red.) kan bij hoge uitzondering worden gebruikt om redactionele verduidelijkingen te plaatsen in citaten van anderen. Het is beter het citaat te parafraseren, of uitleg te geven na het citaat.
In bijzondere gevallen kunnen de initialen van de auteur worden gebruikt.

reëel, reële
Let op de plaats van het trema.

regelmatig, geregeld
Vaak wordt ‘regelmatig’ geschreven, terwijl wordt bedoeld: geregeld. Regelmatig veronderstelt een vaste regelmaat: zijn hart klopt regelmatig. Maar: die discussie duikt geregeld (vaak, af en toe) op.

regering
De koning en de ministers vormen samen de regering of kroon. De koning is formeel ‘hoofd der regering’, maar maakt geen deel uit van een kabinet. De koning is onschendbaar. De ministers zijn verantwoordelijk. De ‘regering-Rutte’ is fout. Het is het kabinet Rutte.

reizen, rijzen
Naar het buitenland reizen. De pan uit rijzen.

renure
Zonder hoofdletter. De officiële term voor kunstmestvervangers (REcovered Nitrogen from manURE).

reportage
In een reportage doet de journalist verslag van een gebeurtenis of wat hij naar aanleiding van een nieuwsfeit ter plekke meemaakt. Hij is oog- en oorgetuige in dienst van de lezer. Hij registreert, observeert, noteert, spreekt met betrokkenen, snuift de sfeer op, let op bijzondere details. Hij doet verslag in een persoonlijke stijl (waarnemingen zijn altijd subjectief), maar probeert zijn verhaal voor de lezer zo objectief mogelijk op papier te zetten.

represaille
Met één s.

retorisch
Zonder h achter de t.

reünie
Met een trema.

het Rijk
In de betekenis van rijksoverheid: met hoofdletter. Zij werkt bij het Rijk (de overheid). Dan ben je rijksambtenaar of rijksarbeider. In die samenstelling gebruik je onderkast. Ook als je het hebt over het rijk der fabelen, of het rijk der verbeelding.

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Fusienaam van Agentschap NL en Dienstregelingen. Per 1 januari 2014 heet deze instantie Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. We gebruiken als afkorting RVO, zoals de overheid die ook zelf gebruikt.

rijzen, reizen
Het deeg staat te rijzen. Naar het buitenland reizen.

rock-’n-roll
Het vernederlandste rock-’n-roll heeft één apostrof voor de n en koppeltekens. De apostrof staat voor de weggelaten e in ‘rock-en-roll’. Het Engelse rock ‘n’ roll geeft dan ook twee apostroffen, wegens het weglaten van de a en de d, maar geen koppeltekens.

rosékalveren
De Taalunie adviseert om rosékalf, rosékalveren en rosékalfsvlees/rosévlees als een samenstelling te schrijven, dus als één woord. De klemtoon ligt op rosé, niet op wat daarachter staat. Rosé wordt dan niet als los bijvoeglijk naamwoord gebruikt. We spreken over jongrosé, jongrosékalveren en oudrosé en oudrosékalveren.

rouw, rauw
In de rouw zijn. Rauw vlees eten.

RTL 4 (5)
Tussen RTL en 4 (5) komt een spatie. RTL staat voor: Radio Television Luxembourg.