V – Boeiboek

V-snaar, V-teken
Met hoofdletter en koppelteken.

vacuüm
Met een trema.

vakantie
Het is met vakantie en op reis.

valuta
Meervoud: valuta’s. Alle valuta’s worden onderkast geschreven: euro, dollar, gulden, mark, Zwitserse franc, yen, peseta, pond. Vermeld als het even kan hoeveel het bedrag in euro’s is.

vanaf, van af
Aan elkaar: vanaf het hoogste punt heb je een mooi uitzicht. Maar: je ziet ervan af, het hangt ervan af, want het werkwoord is: afzien van, afhangen van.

vandaag
Noem in nieuwsberichten of -artikelen als tijdsaanduiding de eerste keer de dag waarop iets gebeurt of is gebeurd.
Specifiek voor Food&Agribusiness: gebruik bij een gebeurtenis die zich afspeelt op de dag waarop de krant verschijnt vandaag en niet de naam van de dag. In Boerderij magazine altijd de exacte datum vermelden.

van goeden huize
Met een n achter goede. Oude naamvalsvorm.

vanwege het feit dat
Lelijke wending. Beter is: wegens.

vanuit, van uit
Aan elkaar: je bekijkt de stoet vanuit het raam; vanuit de toren heb je een prachtig uitzicht over de stad. Maar: je gaat ervan uit dat hij komt, want het werkwoord is: ervan uitgaan.

van tevoren
Tevoren schrijf je aan elkaar. Een jaar tevoren. Als ik dit van tevoren had geweten dat jij vandaag trakteert, dan had ik een boterham minder van thuis meegenomen.

vasthouden
Aan elkaar. Hij houdt vast aan zijn verklaring. Dat hij vasthoudt aan zijn verklaring is moedig. Hij heeft de koe aan de horens vastgehouden.

veilen, vijlen
Huizen veilen. Nagels vijlen.

vele, velen
Bij dieren en zaken: vele. Van de taalhandboeken zijn vele verouderd. Bij personen: velen. Ze waren met velen. Maar: geen ‘n’ bij bijvoeglijk gebruik, wanneer je er dus een zelfstandig naamwoord achter kunt zetten. Alle redactieleden werden uitgenodigd, maar vele (redactieleden) lieten verstek gaan. Kan er geen zelfstandig naamwoord achter, dan: velen. Velen van de lezers vonden de retooling van hun favoriete blad een vooruitgang.

verantwoording, verantwoordelijkheid
Iemand legt verantwoording af over of voor zijn daden. Iemand draagt de verantwoordelijkheid voor zijn daden.

verbeurdverklaring
Met een d. Bijkomende straf die een rechter kan opleggen: bij vonnis of administratief besluit ontzetten van de eigendom van het object ten bate van het Rijk.

verdachte
Iemand die wordt opgepakt voor een strafbaar feit, is alleen verdachte en geen ‘dader’, ‘moordenaar’, ‘verkrachter’ of ‘overvaller’. Hij is onschuldig, totdat de rechter heeft uitgesproken dat hij schuldig is.

verder
Verder wordt nogal eens gebruikt om een nieuwe passage in een artikel te beginnen. Is een stoplap. Wekt de indruk van het afwerken van aantekeningen. Liever niet gebruiken.

verevenen
Synoniem voor verevenen is vereffenen. Ook wel: bijleggen, compenseren, egaliseren, gelijkmaken, nivelleren.

vergeefs, tevergeefs
Vergeefs is een bijvoeglijk naamwoord: al zijn pogingen waren vergeefs. Tevergeefs is het bijwoord: tevergeefs probeerden de redacteuren het nieuwe redactiesysteem tegen te houden.

vergelijk(ing)
Ter vergelijking is ‘naast elkaar stellen, in verband met elkaar beschouwen om overeenstemming of verschil vast te stellen tussen de betrokken personen, zaken, toestanden, grootheden’. Verkeerd gebruik in deze is: ter vergelijk.

vergoelijken
Zonder i achter oe. Goedpraten, verontschuldigen.

vergruizen
Tot gruis maken, verbrijzelen.

verguizen
Met verachting spreken over, beschimpen.

verlies lijden
Verlies wordt altijd geleden en nooit gemaakt; winst wordt gemaakt (of geboekt). Er zijn verlieslijdende en winstgevende zaken. Nooit: ‘verliesgevend’.

veronachtzamen
Zonder t achter on. Ook: veronachtzaming. Verwaarlozing; niet letten op.

verschillende, verscheidene
Het onderscheid tussen verschillende en verscheidene kan worden verduidelijkt met een verwijzing naar het Duits. Verschillend moet worden gebruikt in de betekenis van het Duitse verschiedene: ongelijk, onderscheiden, onderling verschillend.
Voor verscheidene zou in het Duits mehrere worden gebruikt: een aantal, betrekkelijk veel, talrijke.
Van verschillende kan worden gesproken als inderdaad sprake is van verschillen. Vaak wordt het woord echter ten onrechte gebruikt als wordt bedoeld: een aantal.
Een voorbeeld: ‘verschillende aanwezigen merkten op dat het voorstel niet realistisch is’. Het betreft hier niet de onderlinge verschillen tussen de aanwezigen, maar het feit dat er enkele aanwezigen aan het woord waren. Beter is: enkele aanwezigen…
Een voorbeeld van goed gebruik van verscheidene is: ik heb je verscheidene keren tevergeefs gebeld.

verstrekkend
Aan elkaar en zonder accent op ‘ver’, ook als het een verstrekkende maatregel betreft. Verstrekkend heeft nog een betekenis: de minister heeft de gratis Roundup verstrekkende gemeente ter verantwoording geroepen.

vertaalfouten
Enkele veel voorkomende vertaalfouten uit het Engels:
– Billion is miljard, niet ‘biljoen’.
– Dramatic is vaak indrukwekkend, aangrijpend, ingrijpend, en lang niet altijd ‘dramatisch’.
– Eventually is uiteindelijk, niet ‘eventueel’.
– Global is mondiaal, niet ‘globaal’.
– In an effort to liever vertalen met proberen of trachten, niet met ‘in een poging om’.
– Massive support is steun van alle kanten, niet ‘massieve steun’.
– Minister is dominee of geestelijke, niet: ‘minister’.
– Pound is geen pond (maar ca. 10% minder).
– To report is verslag doen, niet ‘rapport uitbrengen’.
– The second biggest is de op een na grootste, niet ‘de tweede grootste’; third biggest is de op twee na grootste.
– Statistics is getallen, niet ‘statistieken’.
– To tell is vaak zeggen of verklaren, niet ‘vertellen’.
– Silicon is in het Nederlands silicium en niet ‘siliconen’.
– Potassium is kalium, het Engelse sodium is natrium.

vertrouwelijkheid
Een journalist mag nieuwsmededelingen die vertrouwelijk – off the record – en dus niet voor publicatie zijn gedaan, niet publiceren als hij de aankondiging van vertrouwelijkheid vooraf heeft geaccepteerd.
Hij zal om toch te kunnen publiceren, eerst bevestiging van die mededelingen moeten zien te krijgen bij minstens twee andere, onafhankelijke bronnen.

via
Bij voorkeur gebruiken in de letterlijke betekenis: hij gaat van Amsterdam via Den Haag door naar Rotterdam. In de figuurlijke betekenis, ‘dat proberen we via onderhandelingen te bereiken’, kan via beter worden vervangen door door of met (hulp van).

vicepresident
Zonder koppelteken.

vijlen, veilen
Nagels vijlen. Huizen veilen.

Vinex
Met een hoofdletter. Afkorting voor Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra. Het is: Vinex-wijk, Vinex-locatie.

virussen
Namen van virussen worden, net als die van bacteriën, onderkast geschreven.
Dus: rhinovirussen, hepatitis-virussen.

vlak bij, vlakbij
Twee woorden als een bijbehorend zelfstandig naamwoord volgt: vlak bij de school ligt een zwembad. Zo niet, dan aan elkaar: het zwembad ligt vlakbij.

vleien, vlijen
Een hooggeplaatste vleien (naar de mond praten). Zich naast een geliefde vlijen (gaan liggen). Maar het is: in het gevlij komen (in de gunst komen).

VLOG-melk
VLOG (Verband Lebensmittel Ohne Gentechnik) is een Duitse vereniging die verantwoordelijk is voor de certificatie en uitgifte van het ‘Ohne Gentechnik’-label. VLOG-certificering is gericht op de gehele keten van voerstromen, melkveebedrijf, transport, zuivelverwerking tot aan het winkelschap. Het doel is om levensmiddelen te produceren zonder het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen.
We schrijven het met vier hoofdletters ook al is het als woord uit te spreken. Dit onder meer om verwarring met vloggers te voorkomen (iemand die zijn of haar dagelijks leven filmt en de filmpjes vervolgens deelt op internet).

voerconversie, voederconversie
Voerconversie is gelijkwaardig aan voederconversie, het mag allebei.

voetlicht
Bij voetlicht kunnen twee voorzetsels worden gekozen: voor het voetlicht of over het voetlicht. De betekenis is anders.
Met over het voetlicht wordt bedoeld dat iets kenbaar of duidelijk wordt gemaakt. Iets komt niet goed over het voetlicht: mist de bedoelde uitwerking, wordt niet begrepen. Voor het voetlicht betekent: zich manifesteren, in de spotlights zetten, de aandacht vestigen op.

volgens … zouden
In één zin zowel volgens als zouden gebruiken is vrijwel altijd dubbelop: “volgens een woordvoerder zouden de verdachten zich hebben schuldig gemaakt aan…” Beter is: “volgens een woordvoerder hebben de verdachten zich schuldig gemaakt aan…” Of: “de verdachten zouden zich hebben schuldig gemaakt aan...”

volken, volkeren
Het meervoud van volk is gewoonlijk volkeren: volkerenorganisatie, volkerenmoord. Maar het is bijenvolken, Volkenbond, volkenrecht.

Volkskrant, de
Het is: de Volkskrant, met de onderkast, volgens het logo van de krant, behalve aan het begin van een zin.

volledig roostervloer
In de dierruimte zijn geen specifieke maatregelen getroffen om de ammoniakemissie te beperken. De varkens worden gehouden op een roostervloer met daaronder een mestkanaal voor de opvang van de mest. Let op: de term is volledig roostervloer; niet: volledige roostervloer. En ook geen koppelteken tussen volledig en roostervloer.

voordat, alvorens
Voordat leidt een bijzin in: voordat de schrijver zich aan het schrijven zette, stak hij een pijp op. Na alvorens komt altijd het hele werkwoord, voorafgegaan door het voorzetsel te: alvorens zich aan het schrijven te zetten, stak de schrijver een pijp op.

voorletters van personen
Van elkaar scheiden door punt, geen spatie. Er komt wel een spatie tussen voorletters en achternaam: A.M. Bal.

voornamen
1. Voornaam slechts één keer noemen in een tekst. Vervolgens de achternaam gebruiken. Arjen Lubach, wordt dan: Lubach. In verhalen waarin een echtpaar of bijvoorbeeld twee broers aan het woord komen, de voornaam (ter onderscheiding) zoveel mogelijk gebruiken in combinatie met de achternaam.
2. Voorletter(s) en eventueel titulatuur in tekst één keer vermelden.

voorts
Voorts wordt nogal eens gebruikt om een nieuwe of afsluitende passage in het artikel te beginnen. Is een stoplap. Wekt de indruk van het afwerken van aantekeningen. Liever niet gebruiken.

voorvoegsels (Griekse of Latijnse)
Na ex volgt een koppelteken: ex-echtgenote.
Na andere voorvoegsels komt alleen een koppelteken als het woord dat erop volgt, met een hoofdletter begint of als sprake is van botsende klinkers. Voorbeelden: antisemitisch – anti-Amerika, macroniveau – macro-economie, minibar – mini-enquête, multicultureel – multi-interpretabel, neonatologie – neo-impressionisme.
Het is: megafraude, megaproject, postdoctoraal, postmodern, prehistorisch, prenataal, ultraorthodox, ultrareactionair, pseudoarts, vicepresident, vicevoorzitter, semioverheid(sbedrijf).
Het voorvoegsel pre- krijgt na een botsende klinker een trema: preëmbryo, preïndustrieel.
Na a- komt geen koppelteken: areligieus, apolitiek, asociaal.

voor wat betreft
Lelijke wending. Wat … betreft geniet de voorkeur.

voorzetseluitdrukkingen
Ambtelijk aandoende voorzetseluitdrukkingen kunnen vaak door een voorzetsel worden vervangen.
als gevolg van: door
door middel van: door
in de boezem van: in
in het kader van: bij, in, om
in verband met: omdat
naar aanleiding van: omdat, over
ondanks (het feit) dat: hoewel
onder invloed van: door
op het gebied van: op, over
ten aanzien van: op, over, tegen, van, voor
ter gelegenheid van: bij
uit hoofde van: door

voorzover
Aan elkaar.

vraagteken
Een vraagteken sluit een vraagzin af. Er komt nooit een punt achter, ook niet als het vraagteken wordt gevolgd door een aanhalingsteken: ‘Hoe zit het met de pensioenbreuk?’
Soms staat een vraagzin in een zin: “Kon ik daarvan op de hoogte zijn?”, vroeg Freriks zich af. Omdat de opeenstapeling van vraagteken, aanhalingsteken en komma er lelijk uitziet, is het beter te kijken of in dit soort gevallen het citaat en het andere zinsdeel van plaats kunnen wisselen. Soms kan ook het vraagteken worden weggelaten.

vreemde talen
Ga ervan uit dat niet iedereen de gangbare vreemde talen beheerst. Gebruik daarom geen woorden of passages onvertaald. Vreemde talen zijn toegestaan in het geval van woorden of passages die algemeen bekend mogen worden verondersteld of geen al te grote vertaalpuzzel opleveren. Geef er bij voorkeur een vertaling bij.
– Gebruik in koppen nooit vreemde talen.
– Wie toch een term uit een vreemde taal wil gebruiken, dient extra te letten op een foutloze spelling.
– Uit het Engels gaan vaak fout: beautiful, wonderful (beide worden met één l geschreven), successful , business (één s in het begin) en loser (één o).
– Duitse zelfstandige naamwoorden worden altijd met een beginkapitaal geschreven. Het is Einzelgänger, Fremdkörper (beide met umlaut), gesundes Volksempfinden, gefundenes Fressen, in Frage en rücksichtslos.
– Cursiveer woorden uit vreemde talen, die nog niet zo zijn ingeburgerd dat ze tot de Nederlandse taalschat kunnen worden gerekend (een spaarzaam gebruik is op zijn plaats). Zet zo’n woord de eerste keer in een artikel cursief.

vreselijke uitdrukkingen
Vermijd zoveel mogelijk vreselijke uitdrukkingen of vervang ze door betere equivalenten:
– de afslanking van diensten: personeelsvermindering
– de buis: televisie
– de bühne: het toneel
– de Kamerbrede motie: algemeen gesteund
– ervoor gaan: zich inzetten
– hard maken: aantonen, bewijzen
– het -gebeuren: woord schrappen
– het kan niet zo zijn dat: het is onmogelijk, mag niet, is onwenselijk
– het (niet) zien zitten: (geen) zin hebben in
– iets hoog opspelen: zwaar laten wegen, ver doorvoeren
– naar beneden bijstellen (prijzen): verlagen
– naar de … toe (lezer): tegen, tegenover, jegens
– niet meer pikken: accepteren
– ondanks (het) feit dat: hoewel
– op de kaart zetten: bekendheid geven
– ophoesten: opbrengen, voor de dag komen met
– opstarten (verkiezingscampagne): beginnen
– starten: beginnen (behalve bij: de motor starten)
– terugfluiten: maatregel van iemand ongedaan maken, tot de orde roepen
– uitbouwen (beleid): uitbreiden
– wisselen (argumenten): overleggen

vrouwelijk
Van zelfstandige naamwoorden die het lidwoord de hebben is het lastig vaststellen of zo’n woord mannelijk of vrouwelijk is. Het woordenboek geeft hiervoor meestal de oplossing.
Er zijn enkele bruikbare vuistregels. Bijna altijd vrouwelijk zijn woorden op -heid, -ing, -nis, -atie,-ie, -iek, -theek, -teit, -tuur, -suur en -te: openheid, vereniging, vergiffenis, organisatie, discussie, muziek, bibliotheek, subtiliteit, cultuur, censuur, ziekte.
Namen van landen, steden, voetbalclubs en dergelijke zijn in de meeste gevallen onzijdig. Het is de voormalige Sovjet-Unie en haar bevolking en de Verenigde Staten en hun rol op het wereldtoneel.

vrouwelijk beroep?
We schrijven beroepen bij voorkeur geslachtloos. Dus: redacteur en niet redactrice, directeur en niet directrice. Soms is er zelfs betekenisverschil tussen vrouwelijke en mannelijke vorm van een beroep, denk aan secretaris en secretaresse, en aan het verschil tussen boer en boerin. Als de vrouw het bedrijf runt, is ze boer en geen boerin.