T – Boeiboek

tabel
Een tabel moet te begrijpen zijn los van het hoofdverhaal waarin hij staat. In het hoofdverhaal als volgt naar de tabel verwijzen: aan het einde van een zin: (zie ‘kopje boven tabel’ op pagina xx). Na een zin: Zie ‘kopje boven tabel’ op pagina xx.

tachtiger jaren
Germanisme, niet gebruiken. Goed is: jaren tachtig, jaren zestig.

talrijk, talloos
Het woord talrijk staat voor: een groot aantal. Heeft meestal de voorkeur boven ‘talloos’. Letterlijk betekent ‘talloos’ niet te tellen of ontelbaar. Wordt vaak gebruikt in de betekenis van ‘talrijk’, wat meestal feitelijk onjuist is. Gebruik liever: talrijk.

tangconstructie
Zinsconstructie waarbij zinsdelen die bij elkaar horen te ver uit elkaar staan. Hoe grammaticaal juist ze ook mogen zijn, ze zijn vaak moeilijk te begrijpen. Oplossing: een paar woorden verschuiven, en als dat niet helpt: de zin in tweeën of drieën knippen. De zin ‘de burgemeester verklaarde dat, als de taxichauffeurs niet snel de wettelijke bepalingen zullen opvolgen, hij de politie zal inschakelen’ leest niet lekker.
Beter: de burgemeester verklaarde dat hij de politie zal inschakelen, als de taxichauffeurs de wettelijke bepalingen niet opvolgen.

T-balk
Met hoofdletter T en koppelteken. Zo ook: T-kruising, T-shirt.

tbc
Geheel onderkast. Afkorting voor tuberculose, een besmettelijke ziekte veroorzaakt door de tuberkelbacterie (Mycobacterium tuberculosis). Bij dieren is sprake van runder-tbc.

te allen tijde
Let op de plaats van de n. Oude naamvalsvorm.

te elfder ure
Drie woorden. Let op de plaats van de r. Oude naamvalsvorm.

tegenover
Aan elkaar.

tegelijkertijd
Eén woord. Oude naamvalsvorm.

tegenwoordige tijd
Het gebruik van de tegenwoordige tijd heeft vaak een levendig effect, vooral in reportages. De lezer wordt direct bij de handeling betrokken. Het is wel zaak het gebruik consequent vol te houden en niet af te wisselen met het in de journalistiek meer gangbare gebruik van de verleden tijd. Omgekeerd is het ook zaak, als de verleden tijd wordt gebruikt, die niet opeens af te wisselen met de tegenwoordige tijd.
Bij citaten die iemands mening weergeven, is het niet altijd nodig de verleden tijd te gebruiken in de werkwoordsvormen van menen, vinden en dergelijke. “’Een onaanvaardbaar voorstel”, vond de Israëlische premier’. Beter is: …, vindt de Israëlische premier, want hij vindt het waarschijnlijk nog steeds.

te goeder trouw
Drie woorden. Let op de plaats van de r. Oude naamvalsvorm.

te gronde
Oude naamvalsvorm. Het is te gronde richten, te gronde gaan.

tekeergaan
Aan elkaar. Het is: gaat tekeer – ging tekeer – is tekeergegaan.

tekort, te kort
Bij zelfstandig gebruik aan elkaar: een tekort aan zelfvertrouwen. Anders twee woorden: hij kwam zelfvertrouwen te kort.

tekortkomen
Aan elkaar. Het is: komt tekort – kwam tekort – is tekortgekomen.

tekortschieten
Aan elkaar. Het is: schiet tekort – schoot tekort – is tekortgeschoten.

telefoonnummers
Tussen netnummer en abonneenummer geen spatie, wel een koppelteken:
0314-34 90 95, 073-123 45 67, 06-55 58 78 32, 0900-92 92.
In een adreslijst, in een briefhoofd met de gegevens van de afzender enzovoort wordt het nummer doorgaans voorafgegaan door de aanduiding telefoon (meestal afgekort als tel.). Hoewel het aan het Engels ontleende woord fax oorspronkelijk een afkorting is (van facsimile = ‘reproductie’), wordt het gebruikt als een gewoon woord en niet gevolgd door een punt (dus niet: fax. 02-556 78 90).

Telegraaf, De
Met twee hoofdletters, zoals in het logo van de krant. De naam van de krant wordt gecursiveerd, die van het concern niet.

temeer, te meer
Als bijwoord is temeer aan elkaar. Ik ben teleurgesteld over je gedrag, temeer omdat ik je had gewaarschuwd. In de combinatie des te meer wordt te meer als twee woorden geschreven.

ten aanzien van
Ambtelijke taal. Alternatieven: op, over, tegen, van, voor, ten opzichte van, wat betreft.

ten gevolge van
Drie woorden.

ten goede komen
Drie woorden. De uitdrukking is ten goede komen aan: de opbrengst komt ten goede aan de kankerbestrijding. ‘Ten goede komen van’ is fout.

tenietdoen
Aan elkaar. Het is: doet teniet – deed teniet – heeft tenietgedaan.

ten laste leggen
Drie woorden: hem wordt doodslag ten laste gelegd. Het zelfstandig naamwoord is: tenlastelegging, aan elkaar.

ten minste, tenminste
Twee woorden in de betekenis ‘minstens’ of ‘op z’n minst’: er moeten ten minste tien leden aanwezig zijn om de vergadering doorgang te kunnen laten vinden. Aan elkaar in de betekenis ‘althans’: ik kom, als je dat tenminste goed vindt; doe het dan tenminste voor mij.

ten overvloede
Oude naamvalsvorm.

ten slotte, tenslotte
Twee woorden in de betekenis ‘om te besluiten’, ‘tot slot’: ten slotte nog dit; ten slotte kwam ook zij nog opdagen. Aan elkaar in de betekenis ‘immers’ of’ per slot van rekening’: ik ben tenslotte wel goed, maar niet gek. Ten slotte wordt nogal eens gebruikt om een afsluitende passage in een artikel te beginnen.

tentoonstellen
Eén woord. Het is: stelt tentoon – stelde tentoon – heeft tentoongesteld.

terechtkomen
Eén woord. Het is: komt terecht – kwam terecht – is terechtgekomen.

terechtstaan
Eén woord. Het is: staat terecht – stond terecht – heeft terechtgestaan.

ter gelegenheid van
Drie woorden. Ambtelijke taal. Alternatieven: bij, voor.

terwijl
Terwijl doelt op gelijktijdigheid, maar wordt dikwijls gebruikt om een tegenstelling te accentueren. De handlanger van S. kwam een schikking overeen met het Openbaar Ministerie, terwijl de hoofdverdachte zijn zaak koste wat het kost wilde uitvechten. In deze gevallen is maar of hoewel of ofschoon beter op zijn plaats. Vaak is de beste oplossing een nieuwe zin te beginnen in plaats van terwijl te gebruiken.

ter zake
Twee woorden. Het Groene boekje geeft ‘terzake’. Van Dale geeft ter zake (twee woorden) omdat het geen samenstelling is. De voorkeur heeft ter zake.

terzelfder tijd, tezelfdertijd
Met r achter ‘te’: twee woorden. Ook: tezelfdertijd; aan elkaar zonder r achter ‘te’. Oude naamvalsvormen.

teveel, te veel
Bij zelfstandig gebruik aan elkaar: een teveel aan fouten. Anders als twee woorden: er worden te veel fouten gemaakt.

tevergeefs, vergeefs
Bijwoord: tevergeefs probeerde hij de trein te halen. Vergeefs is een bijvoeglijk naamwoord: al zijn pogingen waren vergeefs.

te voorschijn komen
Drie woorden. Het is: komt te voorschijn – kwam te voorschijn – is te voorschijn gekomen. Zo ook: te voorschijn brengen, te voorschijn halen, te voorschijn toveren.

teweegbrengen
Aan elkaar. Het is: brengt teweeg – bracht teweeg – heeft teweeggebracht.

teweerstellen, zich
Aan elkaar. Verder: stelt zich teweer – stelde zich teweer – heeft zich teweergesteld.

tewerkstellen
Aan elkaar. Het is: stelt tewerk – stelde tewerk – heeft of is tewerkgesteld.

tezamen
Aan elkaar en met een z.

te zijner tijd
Drie woorden. Oude naamvalsvorm.

thuishoren
Aan elkaar. Hij voelde dat hij niet thuishoorde bij dit Haagse gezelschap. Hij hoort thuis bij zijn vrienden in de polder. Hij heeft altijd in de polder thuisgehoord.

thuiskomen
Aan elkaar. Hij komt thuis. Als hij thuiskomt, kan hij dat doen. Hij is thuisgekomen na een interessante landbouwbeurs.

tijdsaanduiding
In Food&Agribusiness: schrijf niet 09.30 uur, maar 9.30 uur, en nog liever half tien (’s ochtends). Noem in nieuwsberichten of nieuwsartikelen als tijdsaanduiding de eerste keer de dag waarop iets gebeurt of is gebeurd. Daarna volstaat gisteren. Anticipeer zo veel mogelijk op de dag waarop de krant verschijnt. Gebruik dan ook vandaag en morgen. Geef duidelijk aan in welke nacht iets is gebeurd, en schrijf niet uitsluitend gisternacht, maandagnacht of afgelopen nacht. Het is: in de nacht van maandag op dinsdag.
In Boerderij Magazine: gebruik geen vandaag, maandag of volgende week in de berichten. Geef de exacte datum weer (bijvoorbeeld maandag 23 april).

titels
Gecursiveerd worden:
– titels van boeken, bundels, films, toneelstukken, televisie- en radioprogramma’s, songs en dergelijke (zonder aanhalingstekens): De wetten, Het bureau, Wendingen, De aanslag, Who’s Afraid of Virginia Woolf, Bij nader inzien, NOS Journaal, Met het oog op morgen, Yesterday;
– titels van kranten en tijdschriften: NRC Handelsblad, de Volkskrant, Vrij Nederland, Elsevier Weekblad, The New York Times, Time;
– titels van regelingen, plannen, nota’s, rapporten en dergelijke: de nota Voetbalvandalisme op de keper beschouwd, het RIVM-rapport Tijd voor Gezond Gedrag.
Titels van gedichten en hoofdstukken uit boeken en dergelijke worden tussen aanhalingstekens geplaatst.
Een moeilijkheid doet zich voor als in een kop de titel van een boek, film, toneelstuk of iets dergelijks moet worden vermeld. Oplossingen hiervoor zijn het gebruik van hoofdletters of aanhalingstekens: ‘Het bureau’ maakt veel tongen los. Bij vragen in interviews geniet het gebruik van aanhalingstekens de voorkeur: hoe verklaart u het succes van ‘Het bureau’?

toekomst, in de
Niet gebruiken, maar vervangen door voortaan of een nauwkeuriger bepaling van tijd.

toer, tour, Tour
Een toer maken door Drenthe. Een wielertour winnen. De Tour (de France). Het is: Tourbaas, Touretappe, Tourploeg.

toernooi, tournee
Deelnemen aan een toernooi. Op tournee gaan.

ton
Een ton is 1.000 kilo maar ook €100.000. Bij melkquota ontstaat vaak verwarring als de term in beide betekenissen gebruikt wordt. Daarom: melkquota altijd weergeven in kilo’s (of liters) en niet in tonnen.

toost, toast
Je brengt een toost uit op iemand of iets en daar eet je dan een toastje bij. Toastje is een geroosterd sneetje brood.

top tien, top honderd, topkoe
Twee woorden: top tien, top vijftig, top honderd; top-tienspeler, topkoe, topstier, topomzet, landbouwtop (als verkorting van topconferentie).

total loss
Twee woorden.

totale, in totaal
Kan vaak worden geschrapt: de (totale) bouwkosten bedroegen vier ton; de veehouder heeft (in totaal) 300 koeien.

totstandkomen
Aan elkaar. Het is: komt tot stand – kwam tot stand – is totstandgekomen.
Het zelfstandig naamwoord is totstandkoming.

tour, Tour, toer
Een wielertour winnen. De Tour (de France). Een toer maken door Drenthe.

tournee, toernooi
Op tournee gaan. Deelnemen aan een toernooi.

transgeen
De term genetische modificatie wordt in Boerderij Vandaag transgeen genoemd. We hebben het dus over: transgene gewassen en niet over GGO of GMO. Goede alternatieven zijn: gentech(-gewas), gentechnologie, biotechnologie en genetisch veranderd/gemanipuleerd.

trekker, TREKKER
Het woord trekker heeft de voorkeur boven tractor. In tractorpulling mag tractor uiteraard wel, in citaten ook. Ook op internet wordt afwisselend trekker en tractor gebruikt. Dit in verband met zoekmachine-optimalisatie voor de site. Uitzonderingspositie op de regel voor hoofdletters is dat we het eigen merk TREKKER volledig in kapitalen schrijven.

trema
Een trema (deelteken) wordt gebruikt als het woord zonder deelteken verkeerd kan worden uitgesproken. Het is officieel zonder trema, maar officiële met trema. Het is variëren en gevarieerd, distantiëren en gedistantieerd, financiële en financieel, reële en reëel. Of de e in de meervoudsvorm van woorden op -ie (harmonie, kolonie) wordt verdubbeld, hangt af van de klemtoon. Valt de klemtoon op de laatste lettergreep, dan wordt de uitgang -ieën, met het trema op de tweede e: harmonie – harmonieën. Valt de klemtoon op een andere lettergreep, dan wordt de e niet verdubbeld: koloniën, neuriën, ruziën, taxiën.

Geen deelteken wordt gebruikt in woorden als ontplooiing, lawaaiig, glooiing, buiig. Wel een deelteken wordt gebruikt in smeuïg, reünie, patiënt, conciërge, ruïne, vacuüm.
Het deelteken vervalt als het bij het afbreken van een woord terechtkomt op de eerste letter van een nieuwe regel. Het trema wordt niet gebruikt tussen delen van samenstellingen. In plaats daarvan komt een koppelteken: na-apen, toe-eigenen, zo-even.
Voluit geschreven telwoorden krijgen een trema: tweeëntwintig, drieëndertig. Zo ook: tweeënhalf, drieënhalf.

trialoog
Brussels overleg tussen Commissie, Raad en Parlement over de herziening van het GLB. In het Engels heet dit overleg trilogue. De correcte vertaling is volgens Van Dale trialoog. Overigens wordt vaak het meervoud gebruikt, trilogues, aangezien het om zo’n dertig bijeenkomsten gaat. In het Nederlands wordt het dan trialogen.

try-out
Met koppelteken.

tuberculose
Tuberculose of tbc is een besmettelijke ziekte, veroorzaakt door de tuberkelbacterie (Mycobacterium tuberculosis). De ziekte wordt bij de mens aangetoond met de Mantoux-reactie, een huidtest. Bij koeien is sprake van runder-tbc.

tussen-n
Bij samenstellingen van twee zelfstandige naamwoorden is de vraag of een tussen-n moet worden geplaatst. Vóór de spellingwijziging van 1995 was de basisregel: als het eerste deel van de samenstelling aan een meervoud doet denken, moet een tussen-n worden geplaatst. Die regel is afgeschaft.

De meest voorkomende uitzonderingen betreffen samenstellingen waarvan het eerste deel een meervoud op zowel -en als -s kent. Die krijgen geen tussen-n. Dat geldt vooral voor samenstellingen met de veelgebruikte woorden: aangifte-, geboorte-, gedaante-, gedachte-, gemeente-, ziekte-.
Ook in versteende uitdrukkingen vervalt de tussen-n: ruggespraak, naar hartelust.
De officiële regels luiden als volgt:
De hoofdregel luidt: plaats altijd een tussen-n als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat uitsluitend een meervoud op -en heeft: boekenbon, krantenartikel pannenkoek.
Er komt geen tussen-n als:
– het eerste deel verwijst naar een persoon of zaak die enig is in zijn soort: Koninginnedag, zonneschijn;
– het eerste deel een versterkende betekenis heeft en het geheel een bijvoeglijk naamwoord is: boordevol, stekeblind;
– het eerste deel een dierennaam is en het tweede deel een plantkundige aanduiding: paardebloem, duivekervel;
– het eerste deel een lichaamsdeel is en het geheel een versteende samenstelling: kinnebak, ruggespraak;
– een van de delen niet meer herkenbaar is als afzonderlijk woord in de oorspronkelijke betekenis: bolleboos, schattebout.
In andere samenstellingen komt geen tussen-n als:
– het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat geen meervoud heeft: tarwemeel, rijstepap;
– het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud op -s heeft: aspergesoep, horlogemaker;
– het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat op een toonloze –e eindigt en een meervoud op zowel -n als -s heeft: aangiftebiljet, gedaanteverwisseling, geboorteregeling; het eerste deel een bijvoeglijk naamwoord is: armelui, goedemorgen;
– het eerste deel een werkwoord is: brekebeen, dwingeland.

tussen-s
Bij woorden als geluid(s)hinder, onderzoek(s)instituten, dood(s)kist, beheer(s)overeenkomst, handel(s)wijze is de plaatsing van een tussen-s vrij. Er zijn geen vaste regels. Dit hangt samen met de variatie in uitspraak van veel samenstellingen. Afhankelijk van de vraag of de tussen-s wordt gehoord of niet, wordt hij geplaatst. Beide spellingwijzen worden als gelijkwaardig beschouwd.

Samenstellingen waarvan het eerste deel een werkwoord is, krijgen doorgaans geen tussen-s: drinkgelag, parkeerplaats, wandelroute.
Zonder s: bedrijfschap, beheerovereenkomst, lagedoseringsysteem, tijdwinst, uitvalpercentage, waterschap.
Met s: onderzoeksinstituut, rechtszaak, vierkantsverwaarding.

tv
Onderkast. Liever voluit: televisie.

twee grootste, grootste twee
Vaak wordt geschreven: ‘de drie hoogste klassen van het vwo’, ‘de twee grootste omroepen’. In beide gevallen kan er maar één de hoogste of de grootste zijn. Correct is: de hoogste drie klassen van het vwo, de grootste twee omroepen.

tweedekalfskoe
Aan elkaar.

Tweede Kamer
Met hoofdletters, ook in samenstellingen: Tweede Kamerlid, Kamerlid.
De 150 leden worden om de vier jaar gekozen door de Nederlanders, tenzij het kabinet eerder valt. Dan worden tussentijdse verkiezingen gehouden.

Tweede Kamerlid
Met twee hoofdletters zonder koppelteken. zo ook: Tweede Kamergebouw, Tweede Kamerfractie, Tweede Kamercommissie.

tweeënhalf
Met trema op derde e. Niet: ‘tweeëneenhalf’.

Twente,Twenthe
De streek heet Twente, bijvoeglijk naamwoord Twents.

twijfel
Meervoud is meestal onnodig. Ik hou zo mijn twijfel over alles rondom het nieuwe redactionele systeem.

twijfelen, weifelen
Hij twijfelde aan het nut van de aankoop. Hij weifelde dan ook even voor hij de winkel binnenging.